Theosofische Encyclopedische Woordenlijst
Cheta
(Chinees)
Genoemd in Chinese boeddhistische werken die verwijzen naar de beroemde Saptaparna-grot. Het is een grot die door een aantal Chinese boeddhistische pelgrims en schrijvers wordt genoemd, zoals Fa-hian en Hiuen-Tsang. Men denkt dat deze grot dé grot is waarin op bepaalde plekken nog steeds een schitterende schaduw van Gautama Boeddha op de wanden kan worden gezien, maar alleen op bepaalde momenten en dan alleen nog door iemand die er klaar voor is die te zien. De geruchten gaan dat dit de beroemde grot is waarin Gautama Boeddha gewend was te mediteren en zijn arhats en discipelen onderwees.
Chetana
(Sanskriet) Ook
Als zelfstandig naamwoord staat het voor een intelligent wezen, de ziel, het verstand. Als een bijvoeglijk naamwoord en dan vooral in de filosofie staat het voor scherpzinnig, bewust, gevoelig, intelligent.
Het zelfstandig naamwoord
Chhanda
(Sanskriet)
Plezier-kracht-training. Dit is een van de treden die worden genoemd in raja yoga:
de laatste verzaking van alle verlangens als een
Deze samengestelde term maakt op zich duidelijk dat door het loslaten van de lagere verlangens en pleziertjes een individu de weg inslaat voor het verkrijgen van hemelse genietingen en een enorme uitbreiding van zijn zintuigen naast de spirituele mogelijkheden ervan, hoewel ook deze laatste zullen moeten worden verzaakt om een nog hoger niveau te kunnen bereiken.
Chhandaja
(Sanskriet)
Uit de wil geboren, zelfgemaakt. De kumara’s en andere goddelijke wezens zoals de agnishvatta’s en manasaputra’s worden vaak in hindoeliteratuur chhandaja’s genoemd. Het woord kan ook worden vertaald als ‘uit plezier geboren,’ omdat chhanda vaak betekent vreugde of plezier, aangezien wil en innerlijk verlangen verschillende fasen van dezelfde fundamentele ontwikkeling zijn.
Chhanmuka
(Sanskriet)
Een grote bodhisattva onder de noordelijke boeddhisten, beroemd om zijn vurige liefde voor de mensheid. In de esoterische scholen wordt hij als een
Chhaya
(Sanskriet)
Een schaduw, schim, kopie. Esoterisch gezien de astrale afbeelding of het astrale lichaam van een persoon. Maar het slaat ook op de menselijke astrale vorm hoewel het woord gewoonlijk wordt gebruikt voor schaduwen of kopieën — de projecties van het astrale lichaam — van de geestelijke wezens of pitri’s die een belangrijke rol speelden in de vroege evolutionaire ontwikkeling van de mensheid. Toen in het eerste wortelras
de zuivere hemelse wezens (dhyāni-chohans) en de grote pitri’s van verschillende klassen aan hun taak moesten beginnen — eerstgenoemden om hun beelden (chhāyā’s) te ontwikkelen en daarvan de fysieke mens te maken, en laatstgenoemden om hem te bezielen en hem zo goddelijke intelligentie te verlenen en de
Dit idee verschijnt ook in de
‘In de tsalam (het schaduwbeeld) van de elohim [de pitri’s], werd Adam (de mens) gemaakt’. (SD 2:137)
Chhaya
De chhaya-geboorte was de prehistorische methode van ongeslachtelijke voortplanting van het eerste wortelras van de mensheid op deze bol in deze ronde.
Dit eerste ras, waarvan de wezens niet meer dan chhaya’s (astrale vormen of beelden) waren, zouden — zo wordt gezegd — zich voortplanten door transpiratie of uitgescheiden zijn uit de vormen van de pitri’s.
Chhayaloka
(Sanskriet)
Gebruikt in de Stanza’s van Dzyan voor de schaduw van de kosmische geest, de eerste schaduwachtige sluier waarin het begin van oorspronkelijke of intellectuele vormen een rol ging spelen:
Ook hetzelfde als de Griekse en Romeinse Hades, de wereld van de schaduwen, eidola en umbrae, dat overeenkomt met kamaloka.
Chhinnamasta
(Sanskriet)
Boeddhistische trantrische sekte vernoemd naar de godin Chhinnamasta die wordt afgebeeld met een afgehakt hoofd. Bij zijn hoogste inwijding moet de adept
zijn eigen hoofd afhakken met zijn rechterhand en dit in zijn linkerhand vasthouden’. Drie stromen bloed gutsen uit de onthoofde romp. Een van deze wordt gericht op de mond van het afgehakte hoofd
Chichchhakti
(Sanskriet)
Mentale kracht, het vermogen dat gedachten voortbrengt.
Chid
(Sanskriet)
Abstract kosmisch bewustzijn dat net zo actief is in de geestelijke kosmische werkelijkheid als ākāśa. Het is het oneindige terrein van universeel bewustzijn, zuivere kosmische intelligentie in zijn vereniging met abstracte kosmische essentie, de geestelijke kant van svabhavat. Omdat elk heelal in het Grenzeloze in zichzelf een kosmisch individu is, die zijn eigen grote gebieden van geestelijke egoïteit heeft, is chit het svabhāva (de intrinsieke individualiteit) van het genoemde heelal.
Chidachit
(Sanskriet)
Chit stelt de intelligente kant van de natuur voor en zijn tegengestelde, achit, is zijn voertuig, het wezenlijke of de stoffelijke kant van de natuur. Chidachit wijst naar dat, dat noch het een noch het ander is, maar de verbinding of het bemiddelende deel tussen de mentale vorm van de Logos en de gemanifesteerde vorm in essentie, vandaar dat het gelijk is aan fohat.
Chidagnikunda
(Sanskriet)
Het lagere vuur van de geest of de mystieke kant van de menselijke constitutie waarin het vuur van geestelijke gedachte brandt. Van de mahātma wordt gezegd dat hij zijn ahamkara kan omzetten en verheffen naar de geestelijke egoïsche universaliteit in chidagnikunda.
Chidrupa
(Sanskriet)
De essentie of vorm van intelligentie. De logos van een hiërarchie.
Chikitsa
(Sanskriet)
Een vademecum van de geneeskunde
dat een aantal ‘magische’ recepten bevat. Het is een van de
Chiliokosmos
(Grieks) [van
In het noordelijke boeddhisme is een wereld opgebouwd uit duizenden gebieden of sferen waarover wordt gesproken als zijnde gelijk aan Sahalo-Kadhatu [Saha-lokadhatu] (MB 217), waarvan er slechts drie worden genoemd: kamaloka, rupaloka en arupaloka. Er wordt ook verklaard dat kamaloka veel onderverdelingen of ondergebieden kent, zodat de drievoudige opsomming slechts een ruwe samenvatting is van een zeer uitgebreide classificatie.
Er kan worden gezegd dat het heelal vol chiliokosmossen is, elk daarvan komt overeen met een hiërarchie met zijn eigen integrale stelsel van werelden, gebieden of verdelingen en elke verdeling is opnieuw onderverdeeld en vormt zo één grote complexe universele natuur, de natuur die we om ons heen zien. Verder is elk zo’n hiërarchie vanuit een ander standpunt gezien opgebouwd uit goddelijke, geestelijke, intellectuele, astrale of astraal-fysieke onderverdelingen die uiteenlopen van de hoogste naar omlaag tot de laagste. En de drie laagsten van elk zo’n chiliokosmos draagt de naam kamaloka (of kamadhatu), rupaloka (of rupadhatu) en arupaloka (of arupadhatu), normaal gesproken heeft men het dan over de trailokya (drie loka’s), waarbij de naam kan worden gebruikt voor welk heelal dan ook, hiërarchie of chiliokosmos waarin ze zijn of waartoe ze behoren.
Wat de trailokya betreft, de laagste of kamadhatu staat in het algemeen voor de diverse lagere of laagste gebieden van begeerte, de tweede of rupadhatu, hoewel werelden van vormen, zijn toch van zo’n etherische en fijne aard dat ze kunnen worden gedefinieerd als werelden of gebieden van zuiver intellectuele of mentale aard, terwijl de hoogste of arupadhatu de gebieden omvat die zo zuiver geestelijk van aard zijn — en niet slechts etherisch — dat alleen de woorden toestanden of verschillen enig idee van hun aard kunnen geven.
Ching
(Chinees)
Het mysterie van het oog van de goede leer. In het Chinese boeddhisme is ching-fa-yin-tsang de esoterische leer of de interpretatie van Gautama Boeddha. En toch
betekent voor elke bestudeerder van het esoterische boeddhisme de term ‘
Chinmatra
(Sanskriet)
Het wezenlijke van de gedachte, het denken op zichzelf. Van betekenis in de filosofie van de Vedānta en dan ook vooral van die van de Advaita, want de kiem van kosmische verbeelding bestaat in elk geometrisch punt van het oneindige
Chinva
(Avestisch) Chinva en Chinvat, (Pahlavi) Chinvar [van Pahlavi
Duidt op de geleidelijke toename van kennis of waarheid, vandaar het beeld van de handeling of het samenstellen van het pad van kennis, steen voor steen.
Chit
(Sanskriet)
Abstracte gedachte. Het bewustzijn dat het tegenovergestelde van een concrete of actieve gedachte is. Volgens de filosofie van de Vedānta is chit een van de drie eigenschappen (sat, chit en ananda) van atman, brahman of van de kosmische Logos.
Chiti
(Sanskriet)
Begrijpen.
‘Datgene waardoor de gevolgen en uitwerkingen van daden en soorten kennis worden uitgekozen om door de ziel te worden gebruikt,’ of het geweten de
Sommige yogi’s beschouwen chiti als een synoniem van mahat, maar de theosofische filosofie ziet mahat als de wortel en basis en ook als de kiem van chiti. Chiti is manas dat werkt onder de verlichting van buddhi en wordt daarom onderscheidend of intuïtief begrijpen, een organische activiteit als tegengesteld aan abstracte of zuivere gedachte of bewustzijn. Deze werking, als die is ontwikkeld, maakt van de menselijke tussenliggende natuur een entiteit die zo goed als gelijk is aan een manasaputra en trekt door geestelijke affiniteit beschermende geesten of chitkala’s aan, die gelijk zijn aan de manasaputra’s.
Chitkala
(Sanskriet)
De aansporingen of stimulansen van bewustzijn of intelligente gedachte; manasaputra’s. De geestelijke wezens die, gedurende de loop van het vroege en midden van het derde wortelras de mens voorzag van het hogere manasische element uit hun eigen essentie; vandaar dat zij een van de beschermende geesten van de mensheid zijn. Omdat de chitkala’s of kaumarika-manasaputra’s behoren tot de hiërarchie van Licht of Mededogen, zijn ze vaak verbonden met wat de Chinezen Kwan-Yin noemen, de godin van genade of medelijden, die het vrouwelijke aspect van de kosmische derde logos mag worden genoemd.
Chitkara
(Sanskriet)
De gedachtenwerker. De beschermengel in mensen.
Chitragupta
(Sanskriet)
De geheime vastlegger die het beeld van iemands leven in het astrale licht afschildert; een deva-schrijver in de verblijfplaats van de dode die menselijke deugden en ondeugden optekent en het verslag voorleest uit het register van het leven van iedere ziel als die ontlichaamde ziel aankomt in het koninkrijk van Yama, de god van de dood; een variant van de lipika’s.
Chitrasikhandin
(Sanskriet)
Helder-gemaakt; een titel die is gegeven aan de zeven rishi’s (saptarshaya’s) die de bezielende krachten van de zeven sterren van het sterrenbeeld de Grote Beer (Riksha) zijn. Het mystieke getal zeven zou in de hemel zijn uitgebeeld door de zeven grote sterren van het sterrenbeeld de Grote Beer, die bij de oude Egyptenaren en hindoes de rol van Moeder van de Tijd kreeg naast die van de zeven elementale krachten.
Chitta
(Sanskriet)
Denken, reflecteren, peinzen. Gebruikt voor zowel het verstand als het hart, gezien als de zetels van bewuste of onbewuste psychologische activiteit. Ook gebruikt voor geheugen, intelligentie, rede. In de astrologie is het de naam van het negende huis (boogschutter).
Chitta
(Sanskriet)
Bij raja yoga is het de trede of de stap van het verzaken van het lagere geheugen voor het bereiken van een ander buitengewoon vermogen of zintuig.
De derde voorwaarde uit de reeks die de mysticus leidt naar het verwerven van adeptschap,
Chitta
(Sanskriet)
Chitta-smriti-upasthana houdt in dat wij de vergaarde kennis door herinnering voor ogen moeten houden. In de boeddhistische literatuur wordt gezegd dat we
altijd het vergankelijke karakter van het leven van een mens in gedachte moeten houden naast het onophoudelijk draaien van het wiel van het bestaan. (TG 324)
Chium
(Hebreeuws) Ook
Een god die volgens Amos (5:26) in de woestijn door de Israëlieten werd aanbeden: ‘u heeft het tabernakel van uw Moloch en van Kiun gedragen, uw beelden en de ster van uw god.’ Deze uitspraak zou zijn overgenomen van de Chaldeeën en zou kunnen slaan op de planeet Saturnus omdat Blavatsky schrijft:
Hoewel er dus ongetwijfeld een mystieke en historische band met de planeet Saturnus is, is er ook bewijs dat met deze frase bovendien de planeet Venus wordt bedoeld die enige tijd met het woord Kiun werd aangeduid, wat ook de mening was van de kerkvader Hiëronymus.
Chohan
(Tibetaans) [mogelijk van
‘Heer van de dharma’. In
Er zijn mensen die zulke machtige wezens worden, er zijn mensen onder ons die misschien voor de resterende tijd van de Ronden onsterfelijk worden en dan de hun toegewezen plaats innemen onder de hoogste Chohans, de Planetarische
Hoewel chohan vaak wordt gebruikt in de betekenis van ‘chef’ of ‘baas’ betekent het woord toch niet alleen maar een graad in geestelijke evolutie. Naast de chohans van licht zijn er de chohans van duisternis die heersen over pralaya’s en die worden bestuurd door de Mamochohans.
Chorea
[van Grieks
Een neurologische aandoening die wordt gekenmerkt door samenstrekkende en onregelmatige bewegingen van de vrijwillige spieren — de skeletspieren die we kunnen trainen, vooral die van de armen en benen maar ook die van het gezicht. Chorea werd wel de ziekte van de spieren genoemd omdat de bewegingen zonder harmonie en schijnbaar doelloos plaatsvinden en een wil van zichzelf schijnen te hebben. Deze aandoening komt veel voor bij jonge kinderen en jongvolwassenen, hoewel die toch ook op verschillende leeftijden naar buiten kan komen en kan doen denken aan andere ziektes die als regel vrij van choreïsche bewegingen zijn. Alle vormen van chorea hebben belangrijke overeenkomstige kenmerken. Dat in veel gevallen de organen gezond zijn laat zien dat we met een zuiver functionele afwijking te maken hebben. Wanneer de aandoening complicaties bij andere ziekten veroorzaakt, zijn de typische bewegingen van de oorspronkelijke chorea nog steeds aanwezig.
Als de aandoening zich ontwikkelt na een of andere infectie, door een toestand van uitputting, danwel door een nare ervaring, of na een opgebouwde hoeveelheid mentale of psychologische spanning of stress, zoals schrikken of angst, wijst de choreavormige reactie op een onbalans tussen de fysieke en astrale lichamen en het innerlijke en hogere manas in de mens. Mensen die chorea ontwikkelen hebben een bepaalde psychologische ontvankelijkheid gemeen die we ook aantreffen bij lijders aan hysterische aanvallen, mediumschap, epilepsie en andere vormen van obsessie. Bovendien zijn er dezelfde tekens van een op handen zijnde aanval te zien bijvoorbeeld bij een kind dat knorrig of tegendraads wordt, grillig en rusteloos en verlangt naar ongezond of verkeerd voedsel, het kind is dan lusteloos op school en lijdt onder onrustig slapen en nachtmerries. Daarna beginnen dan de samentrekkingen van de spieren die normaal gesproken worden beheerst door de bewuste wil. De eigen wil, die is verzwakt en in sommige gevallen aanleiding geeft tot psychologische veranderingen als hallucinaties en slaapwandelen, maakt de weg vrij voor een typische aanval van astrale invloeden.
Chorea is echter duidelijker aanwezig als die zich tot gevaarlijke vormen ontwikkelt in ernstige neurologische aandoeningen. Maar met de juiste mentale, morele en fysieke zorg kan de gezondheid terugkeren, als de geestelijke wil maar zijn rechtmatige plaats wordt teruggegeven voor het omgaan met de wisselvalligheden van het leven.
Chos
(Tibetaans) (cho)
Vertaling in het Tibetaans van het Sanskrietwoord dharma in zijn vier belangrijkste betekenissen: 1) de lering van de Boeddha; 2) de werkelijkheid of waarheid waarnaar de lering wijst; 3) als meervoud: individuele waarheden, werkelijkheden, feiten, gebeurtenissen, onderscheiden kwaliteiten of eigenschappen; en 4) een lering in het algemeen, een religie.
Chréstos
(Grieks) Ook
Een door de Grieken gebruikte titel voor iemand die ‘waardig’ was. De chréstes is ook een vertolker van orakels of iemand die ze interpreteert. In de taal van de Mysteriën was een chréstos een kandidaat of neofiet en een Christos (de gezalfde) was een ingewijde. Christus is een mystieke uitdrukking voor de innerlijke God van de mens, terwijl chrést het goede maar nog onvernieuwde karakter is. Als we hier de taal van de Mysteriën gebruiken kan Christus worden vergeleken met Dionysos, Osiris of Kṛishṇa, die de lijdende Chrést, de mensheid of Prometheus uit zijn beproeving zal verlossen. Het is de Christos die incarneert in chréstos. De gnostische scholen hadden deze inzichten overgenomen en uit een belangrijk deel daarvan is ten slotte het christendom ontstaan. Er is een overvloed aan bewijsmateriaal van de eerste christelijke schrijvers en de gnostici zelf, waaruit we op kunnen maken dat de eerste leden zichzelf chréstenen noemden.
Christos
(Grieks) Gezalfd.
Gebruikt in de Griekse Mysteriën voor een kandidaat die de laatste graad heeft behaald en een volledig ingewijde is geworden. Ook de immanente individuele god in een mens, in sommige opzichten gelijk aan Dionysos, Kṛishṇa, enz. Het Hebreeuwse woord voor gezalfde (
De eerste twee letters van het Griekse woord Christos gecombineerd en tot monogram gemaakt staan ook voor Christos en was bovenop de militaire standaard van de latere christelijke keizers van Rome geplaatst. Dit monogram gaat waarschijnlijk terug tot Constantijn. Het monogram heeft daarnaast ook nog een zekere betekenis als geometrisch symbool.
Chronos
(Grieks) Tijd.
In het orfisme maken Phanes (of Eros), Chaos en Chronos deel uit van een triade die uitstraalt van het Onbekende en dan werelden reproduceert. In essentie zijn zij één maar handelen op het gebied van maya als drie duidelijk verschillende dingen. Chronos werd gezien als de titaan Kronos, die Ouranos van de troon stootte en hem als heerser over de wereld opvolgde, terwijl hijzelf weer werd opgevolgd door Zeus. Kronos verslond zijn eigen kinderen wat een symbool is voor de tijd die zowel gebeurtenissen voortbrengt als vernietigt.
Chtonisch
[van Grieks
In of onder de aarde. Van toepassing op diverse godheden als goden van de onderwereld. In het stelsel van Pherecydes bevat kosmos drie hogere beginselen,
‘Chthona (Chaos), Aether (Zeus) en Chronos (Tijd) en vier lagere
Ook gelijk aan chaotische aarde (Chthonia, vrouw van Griekse Zeus-Zēn (aether)) (IU 1:156).
Chuang
(Chinees) Chinese filosoof (eind 4de eeuw v. Chr.) die met Lao Tzu en Kuan Tzu wordt beschouwd als een van de patriarchen van het taoïsme. Hij schreef een werk dat handelt over de tao en de relatie ervan met het heelal en de mens, en geeft daarin aanwijzingen voor het gedrag van de mens.
Chupunika
(Sanskriet)
Chupunika is een van de zeven Pleiaden.
Chutuktu
(Mongools) Ook
Een heilige. Net zoals het Tibetaanse Tulku of Chutuktu en de Chinese Huo-fo (de levende boeddha), vertaald in het Chinese beeldschrift
Chyuta
(Sanskriet)
De gevallenen;
de dhyānī’s die incarneren in de menselijke vormen van het
(106-43 v. Chr.) Romeins redenaar, staatsman en filosoof die heeft meegewerkt aan het populariseren van de Griekse filosofie in het Romeinse denken en een filosofische taal had gecreëerd in het Latijn. Hij is beroemd om de stijl van zijn toespraken, brieven en essay’s en wordt genoemd als de schepper van het klassieke Latijnse proza. Als een standvastig republikein werd hij geëxecuteerd vanwege de tegenstand die hij bood aan de keizerlijke facties na de moord op Caesar.
Circulaties
De paden of kanalen die de onzichtbare werelden van het zonnestelsel verbinden met vitale stromen en kosmische zenuwkrachten. Net zoals het menselijk lichaam is het zonnestelsel een organisme met een eigen netwerk van zenuwen, aderen en bloedvaten, maar ook met zijn kanalen waardoorheen de krachten, die de vele verschillende graden van kosmische intelligenties en levens belichamen, heen en weer stromen.
Cirkel
Bij het beschrijven van kosmologische symbolen is de eerste figuur een cirkel: het is de altijd bestaande, universele natuur, de abstracte ruimte van een kosmische hiërarchie. De cirkel zelf kan als symbool worden genomen voor deze eerste manifestatie, als die te zien is op een leeg vel papier dat de abstracte ruimte voorstelt, het Grenzeloze. Deze cirkel is de grenzeloze werkelijkheid, zijn omtrek is ideaal en stelt de beperkingen aan onze waarneming van de fysieke of innerlijke ruimte voor, of de ideale grens die moet worden voorgesteld bij wat voor beeld we ook mogen hebben van de oneindigheid.
De tweede cirkel met een punt in het midden, stelt de eerste logos van elke hiërarchie voor, de mystieke eenheid die wordt gesymboliseerd door het inclusieve getal 1, de bron van eenheid waaruit de scheppende stralen van de zevenvoudige manifestatie naar buiten stralen, of de zevenvoudige manifestatie van de Logos. De punt in het midden is het symbool van de kosmische kiem van voortbrenging waaruit alle latere wezens voortkomen of stromen en is dus de eerste manifestatie.
Als we de cirkel als een lijn beschouwen, zien we dat die zonder begin of einde is; als we vooruit gaan vanuit elk punt dat zich op de lijn bevindt, brengt ons dat uiteindelijk weer op hetzelfde punt vanwaar we vertrokken, zonder terug te hoeven keren. En zo is het een symbool van cyclische evolutie. Eeuwige beweging is in essentie circulair of cyclisch en trillend. Een cirkelvormige beweging wordt een spiraal en dit is de kosmische slang, embleem van kosmische krachten en dus van leven op alle gebieden. Het ei is een andere vorm van de cirkel of het symbool van een bol; de chakra of het wiel dat in India wordt gebruikt is weer een andere vorm. De cirkel kan worden gezien als ofwel een ongebroken lijn, die geen delen heeft, of als een oneindig aantal punten achter elkaar — wat laat zien dat de nul en de oneindigheid extremen zijn die elkaar ontmoeten. In het symbool van de cirkel zijn geest en stof nog niet gescheiden; het is werkelijke geest.
Voor het vraagstuk van de kwadratuur van de cirkel, zie Pi π.
Cirkel
De algemene evolutiecyclus heeft betrekking op de cycli van wederbelichamingen die elke monade moet ondergaan, of die nu op deze aarde of op een andere planeetketen worden doorgemaakt. Op een andere manier gebruikt is het de kuklos anankes (Grieks voor ‘cirkel van noodzakelijkheid’ of ‘de onvermijdelijke cyclus’) die de geëxcarneerde ziel volgens de Egyptische leringen moet doorlopen. In de eerste betekenis verwijst de cirkel van noodzakelijkheid naar de periodieke wederbelichamingen van de rondtrekkende en ontwikkelende ego’s op bollen en planeetketens, terwijl in de tweede de ideeën van kosmische monadische cycli betrekking hebben op een veel grotere omvang van evolutionaire activiteit.
Cleanthes
(3de eeuw v. Chr.) Grieks stoïcijns filosoof en dichter.
Hij studeerde 19 jaar in Athene onder Zeno en volgde hem in 260 v. Chr. op als hoofd van de school van de stoïcijnen. Een prachtige hymne aan Zeus is het enige nog bestaande geschrift van hem.
Clito
(Grieks) Neptunus
Clotho
(Grieks)
In de Griekse mythologie is zij een van de drie moirae (schikgodinnen). Het leven van de mens werd mystiek voorgesteld als een draad van het lot waarover drie zusters, de machten van de natuur, toezicht hielden, genaamd Clotho, Lachesis (bepaler van de lengte van de levensdraad) en Atropos (het onvermijdelijke einde). Clotho wordt afgebeeld als een maagd met een spinstok in de hand waarmee zij de levensdraad spint.
Coadunatie
of
Vereniging. Gebruikt in de theosofische literatuur om de onderlinge relaties van de bollen van een planeetketen te beschrijven. Wanneer de aardketen wordt besproken merkt Blavatsky op:
Zouden ze dezelfde substantie hebben gehad dan zouden ze op hetzelfde gebied en van dezelfde graad van gemanifesteerde substantie zijn geweest als die van ons vierde gebied oftewel de aan ons bekende stoffelijke wereld, terwijl de hogere bollen op verschillende gebieden zijn (zie diagram). En toch vormen zij een verenigd stelsel. Toch moeten we niet denken dat ze dezelfde ruimte in zouden nemen.
Uiteraard, als er ook maar iets in die ‘werelden’ zou zijn geweest dat in de buurt van de opbouw van onze bol zou komen zou dit een absolute dwaling zijn, een
Codex
Ofwel het Boek van Adam (dat wil zeggen van de mens of de mensheid).
De Codex Nazaraeus was het belangrijkste heilige geschrift van de nazarenen en mandaeërs of nazorenen. Het is geschreven in een Chaldeeuws-Syrisch dialect vermengd met de mysterietaal van de gnostici. Het is het esoterisme van een sekte die van oorsprong voor-christelijk was, maar vele eeuwen overleefde en in het christelijke tijdperk als een esoterische school parallel liep met het exoterische christendom. Zijn leringen vol symboliek laten zien dat die gelijk zijn aan die van
Collyridianen
[van Grieks
De collyridianen vormden een gnostische sekte uit de tijd van de vroege christelijke kerk, die hun verering van Ashtoreth verplaatsten naar de Maagd Maria, aan wie zij ceremoniële wafels offerden, met emblemen met de Koningin van de Hemel erop gestempeld.
In christelijke kerken betekent de heilige communie het sacrament van de eucharistie, een oud heidens ritueel dat al snel door het vroege christendom werd overgenomen. Het betekende oorspronkelijk de eenwording van het menselijke zelf met zijn innerlijke God, een toestand die meer of minder perfect gerealiseerd kon worden tijdens inwijding, of door hen die het vermogen hadden verkregen om aldus te communiceren, wat in de Mysteriën werd gesymboliseerd door ceremoniën die lijken op die die de kerk heeft overgenomen.
Compassie
[van Latijn
Begrijpen met sympathie; het gevoel van eenheid met alles dat is, wat wordt gevolgd door een ‘diepgevoelde magnetische sympathie met alles dat is.’ (OG)
Kunt u goddelijk mededogen vernietigen? Mededogen is geen eigenschap. Het is de
Hoe meer u daarmee één wordt, waarbij uw zijn is opgelost in het
Dat is het ārya-pad, het pad van de boeddha’s van volmaaktheid. (
Concentratie
Samen met meditatie is het hetzelfde woord voor bepaalde elementen van yoga die ook teruggevonden kunnen worden in samādhi en dhāraṇā. Het betekent het opzij zetten of overwinnen van afleidingen die ontstaan in het denken en het richten van de afleidingen op het geestelijke en intellectuele doel dat bereikt moet worden, wat in de beste betekenis een vereniging met de innerlijke god, de goddelijke monade is — een bewuste vereenzelviging van zichzelf met het universele en de in het individu aanwezige goddelijkheid.
De methode van meditatieve concentratie zoals voorgeschreven in de
Concentratie is een vaak misbruikt middel om het persoonlijke zelf te cultiveren waarbij het verkrijgen van persoonlijke macht of zelfbevrediging als doel wordt gesteld. Als men er niet in slaagt, betekent elke poging een verstoring van het evenwicht van de constitutie en als we wel succesvol zijn, zaaien we de zaden voor een bittere oogst van een geprikkelde persoonlijkheid die in de toekomst geoogst zal moeten worden, want als we verlangen naar een liefdevolle kameraadschap met onze medemensen zullen we merken dat onze vermogens ons dan tegenwerken. Ware meditatieve concentratie vindt feitelijk meer in het hart plaats dan in het verstand, en het is niet zozeer een krachtige mentale oefening maar eerder een algemene en toch heel positieve en onpersoonlijke houding tegenover het leven. Het betekent het richten van onze wensen, gedachten en handelingen op het ideaal van de vereenzelviging van het zelf met het geestelijke en universele.
Conjunctie
Een conjunctie van twee hemellichamen vindt volgens de astrologie plaats wanneer ze, gezien vanaf de aarde, dezelfde ecliptische lengte hebben of dezelfde rechte klimming volgens de astronomie. Meer dan twee hemellichamen die in exacte conjunctie komen te staan, komt zeer zelden voor. Normaal gesproken wordt gekeken naar de planeten en de zon en de maan, maar de vaste sterren kunnen er ook bij worden betrokken. Zulke conjuncties waren voor de astrologie altijd vol betekenis, iets dat ergens op wijst, aankondigt, of belangrijke gebeurtenissen en veranderingen veroorzaakt en die de overgangen van cyclussen markeren. De gecombineerde conjuncties van Saturnus, Jupiter en Mars worden in het bijzonder genoemd. De conjuncties van zon en maan worden in relatie gebracht met menselijke en dierlijke conceptie. Ook het feit dat de omlopen van de planeten bepaalde knopen en apsiden hebben met de duur van hun eigen omlopen, geeft ons aanvullend materiaal voor de berekening van veel langere perioden.
Consentes
Ook
‘Goden die toestaan of meewerken.’ Etruskisch-Romeinse goden of bestuurders van planeten, ook wel de Superieure Godheden of Twaalf Raadgevende Goden genoemd. Soms worden ze opgesomd als Juno, Vesta, Ceres, Diana, Minerva, Venus, Mars, Mercurius, Jove, Neptunus, Vulcanus of Apollo (BCW 5:222; BvhO 354)
Corax
(Grieks) De raaf.
De laagste graad van het mithraïsme, die van bediende. In het mithraïsche inwijdingsstelsel kwamen de verschillende graden overeen met wat door de vorderende neofiet kon worden bereikt.
Corpusculaire
Isaac Newton maakte wereldkundig dat licht bestaat uit de uitzending en de voortplanting van uiterst kleine deeltjes of lichaampjes. Echter, deze theorie was niet in staat enkele belangrijke fenomenen te verklaren, zoals die van de buiging van het licht, en werd aldus na verloop van tijd verworpen ten gunste van de golftheorie van Young en Fresnel, die wel naar tevredenheid buiging en polarisatie konden verklaren door de verbinding te laten zien tussen licht en stralingswarmte en zijn analogieën met geluid. Deze theorie leidde tot de vermeende aanwezigheid van een ether, zodat de golfbewegingen op dezelfde manier kunnen worden gezien als die golven die in de gewone stof zijn te zien.
Later liet verfijnd voortgezet onderzoek naar de overdracht van energie zien dat we bij deze transmissie moeten denken aan deeltjes, zodat de natuurkundigen nu spreken over energie-quanta en fotonen. De duidelijke onverenigbaarheid van deze twee noodzakelijke theorieën geeft aan dat het eerdere onderscheid tussen atomen en trillingen niet langer een reden van bestaan heeft. Dat wat natuurkundigen licht noemen is uiteindelijk niets anders dan de effecten die in de stof worden veroorzaakt door het licht zelf, wat een van de fenomenen van kosmische vitale elektriciteit is — oftewel fohat dat actief is op de aardse gebieden. De krachten van de wetenschap zijn niet anders dan abstracties die ‘werkelijk’ zijn gemaakt.
Corybantes
(Grieks)
Priesters van de Mysteriën van Rhea Cybelē in Frygië. De uiterlijke rituelen, ter nagedachtenis aan de dood en wedergeboorte van Atys, begonnen met geween en getreur en eindigden met blijdschap. Vanwege het onstuimige of onbesuisde karakter van deze volksfeesten werd het woord corybantisch een modern synoniem voor braspartijen en wilde feesten. Ook de naam van de eunuch-priesters van Cybelē.
De dood en wedergeboorte van Atys symboliseert inwijding en het daarop volgende adeptschap. Zijn impotentie legt nadruk op de volmaakte kuisheid die een vereiste was voor de hogere graden van inwijding.
Crematie
Vanaf het laatste kwart van de 19de eeuw is crematie in de VS en in veel Europese landen een algemeen geaccepteerd gebruik geworden, terwijl in het Oosten, vooral in India, het misschien wel de allergewoonste zaak van de wereld is om op deze manier afstand te doen van dode lichamen. Onder de oude en moderne volken staat crematie op één lijn met vele andere wijzen van lijkbezorging zoals blootstelling aan de lucht, begraven of laten verscheuren door dieren. Blavatsky verklaart dat het tot zo’n 80.000 of 100.000 jaar geleden (SD 2:753) een universeel gebruik was. Sommige christenen zijn tegen crematie omdat ze geloven dat de vertering van het lichaam door vuur de ziel niet de kans geeft opnieuw een lichaam te maken om op tijd te worden gered voor het Laatste Oordeel, wat aldus zou leiden tot vernietiging.
In onze tijd wordt vooral aan crematie de voorkeur gegeven vanwege hygiëne en omdat daarmee de vervuiling van de bodem en van de waterwinning kan worden voorkomen en infecties geen kans krijgen te ontstaan. Maar crematie vernietigt niet de chemische atomen en nog minder de levensatomen. Crematie helpt bij het uiteenvallen van het astrale lichaam, wat dan niet langer tot het kadaver wordt aangetrokken of er nog levensatomen mee uitwisselt.
Criocephalus
[van Grieks
Met de kop van een ram. Gebruikt op afbeeldingen van godheden die met de kop van een ram verschijnen, zoals Khnum, Amon en de sfinx in Egypte. Soms worden de hoorns van een ram gebruikt, zoals op de afbeeldingen van Mozes, wat duidelijk maakt dat hij een hoge ingewijde was. Maar in een ander opzicht is de betekenis vaak fallisch, wat wijst op een scheppende, voortbrengende kracht.
Het is ook zeer waarschijnlijk een hint naar het teken van de dierenriem Aries, zoals wanneer de voorjaars-equinox van het teken Stier naar het teken Ram gaat [of in Ram staat].
Cro-magnonmens
De Cro-magnonmens was een zeer geavanceerde soort van de prehistorische mens die al vóór de jonge steentijd bestond en waarvan men aanneemt dat die zich heeft vertakt in diverse afzonderlijke rassen.
De eerste resten die in 1868 werden ontdekt, bestonden uit vier skeletten die in een rotsige schuilplaats van de Cro-magnon in het zuidwesten van Frankrijk werden aangetroffen. Maar sindsdien zijn er vele exemplaren gevonden waardoor duidelijk wordt dat de Cro-magnon in het laatste derde deel van de ijstijd, aan het einde van het Moustérien en gedurende de Aurignacien-periode geheel over Europa verspreid leefden — hoewel er geen resten van werden gevonden buiten Europa.
De Cro-magnon was een geweldig ras met een indrukwekkende lichaamsbouw. De inhoud van de schedel bedroeg zo’n anderhalve liter, terwijl die van de Neanderthaler slechts 1200 cc mat.
Als ik zou moeten zoeken naar een volk in
de moderne wereld dat zo goed als zeker bij het Cro-magnon-bloed zou passen, zou ik ze onder de rassen van de grote mensen
van de Punjab in India zoeken. (Keith,
Enkele van de Cro-magnonmensen die duidelijk negroïde kenmerken moeten hebben gehad, zijn gevonden aan de Middellandse Zee-kust op de grens van Frankrijk en Italië.
Een poging om de Cro-magnonmens in een geleidelijke schaal te plaatsen die teruggaat tot meteen na het voorafgaande Europese ras, de meer primitieve Neanderthalers, is niet erg succesvol geweest en de vooruitgang van het antropologische onderzoek maakt zulke pogingen nog moeilijker. Het mysterie wordt alleen maar mysterieuzer naarmate we verder teruggaan in de tijd. De vroegste resten van de mensheid die tot nu toe zijn gevonden laten duidelijke raskenmerken zien zoals we hebben aangegeven, of nog meer, zoals die van de huidige rassen.
De wetenschap heeft het mysterie van de oorsprong van de Cro-magnon nog niet opgelost. Blavatsky laat doorschemeren dat ze indirect via Afrika uit Atlantis zijn gekomen:
De vroegste paleolithische mensen in Europa — over hun oorsprong zwijgt de etnologie, en hun kenmerken
zijn slechts onvolledig bekend
Crore
[van Hindi
Bijvoeglijk telwoord voor 10 miljoen. In India is het gelijk aan 100 lakhs — een lakh is 100.000. Met verbeeldende kracht toegepast in de Stanza’s van Dzyan:
‘
Cryphius
[van Grieks
In de mithraïsche mysteriën de tweede inwijdingsgraad, of de titel van de kandidaat met die graad.
Cupido
[van Latijn
Een wezen dat begeerte symboliseert in de vele betekenissen van dat woord, beginnend bij dat van de eerste vormende kracht die de vereniging van geest en stof tot stand brengt tot aan erotische passie.
Curetes
(Grieks)
Dit was de naam van de priesters van de Mysteriën van Rhea Cybelē op Kreta en zo werden in de klassieke mythologie ook de demonen of halfgoden genoemd aan wie Cybelē het kindje Zeus toevertrouwde. Wanneer zij worden beschouwd als de kabiri, die behoorden tot de zevenvoudige scheppende klassen van dhyani-chohans die in de uitverkorenen van de derde en vierde wortelrassen incarneerden — zou Zeus de god van het vierde wortelras zijn geweest (SD 2:360, 766, 776).
Inwijding in de tempels van de curetes in de Mysteriën van Cybelē op Kreta was bijzonder zwaar en nam een maan-maand (27 dagen) in beslag, waarin de ingewijde alleen werd gelaten in een crypte waar hij de zwaarste soort beproevingen moest ondergaan. Van Pythagoras is het bekend dat hij de inwijding in deze riten met succes heeft ondergaan (TG 91).
Cush
(Hebreeuws)
De oudste zoon van Ham, kleinzoon van Noach en vader van Nimrod. Ook gebruikt voor zijn nakomelingen, in het algemeen vertaald met Ethiopiërs en met een regio die vaag omschreven Ethiopië zou moeten zijn. Een oude traditie verklaart dat Ham zeven boeken uit de Ark van Noach zou hebben gestolen en ze aan Cush zou hebben gegeven. En Mas’udi, de Arabische geschiedkundige, zegt dat de Nabathaeërs de afstammelingen van Ham waren die zich vestigden onder het leiderschap van Nimrod.
Kleitabletten die in Cutha, een oude Babylonische stad zijn gevonden en die fragmenten van een oud Chaldeeuws scheppingsverhaal bevatten.
Cybelē
(Grieks)
Een Frygische godin van grotten en bergen, wijnstreken, landbouw en het stadsleven. Haar verering begon
in Pessinus (100 km zuidwestelijk van Ankara, Turkije) en verspreidde zich later over het hele Midden-Oosten en
Griekenland. Zij was in Frygië en Kreta dezelfde als Rhea, de magna mater (grote moeder), vrouw van Kronos en moeder van
Zeus. Haar verering werd, vooral in de latere tijden van verval, door haar volgelingen gevierd met wilde dansen. In een
van haar fasen was Cybelē nauw verbonden met de maan en zijn extreem duistere activiteiten. De maan is een geslachtloze
macht, die zowel goed bestudeerd als gevreesd moet worden, én een godin voor exoterische doeleinden. Cybelē is
de vermenselijking en het type van de vitale essentie, waarvan de bron volgens de Ouden zou moeten worden
gevonden tussen de aarde en de sterrenhemel en die zou moeten worden beschouwd als de ultieme
De adem van Cybelē is in de kern gelijk aan ākāśa-tattva —
de Enige en hoogste middelaar, en ligt aan de basis van de zogenaamde ‘wonderen’ en ‘bovennatuurlijke’ fenomenen van alle tijden en in welk deel van de wereld ook. (BCW 12:215)
Cyclussen
(Grieks)
Cirkel, wiel. De wet van cyclussen komt voort uit de eeuwige en onophoudelijke wisselingen van de Grote Adem of geest van het heelal. Aangezien werelden ontwikkelen neigt een abstracte absolute beweging naar een steeds verder voortzettende cirkelvormige beweging. Uit die beweging komen de wielen en bollen van kosmische evolutie en de ronden van de evolutionaire levensgolven voort. Dit is een zich herhalende beweging, die altijd terugkeert naar gelijksoortige maar niet dezelfde punten. Het geometrische symbool is de spiraal die het cyclische met de vooruitgaande beweging combineert. Als de as van een spiraal op zichzelf een cirkel is, komt hier een werveling uit naar voren, en als het proces zich voortzet naar steeds grotere graden van complexiteit, ontwikkelt het dan wielen in wielen.
De ouden verdeelden de tijd in
eindeloze cyclussen, wielen binnen wielen; al die tijdperken zijn van verschillende duur en elk geeft het begin of einde
aan van een kosmische, aardse, fysische of metafysische gebeurtenis. Er bestonden cyclussen van slechts enkele jaren en
cyclussen van onmetelijke duur; de grote orfische cyclus die 120.000 jaar beslaat, had betrekking op de etnologische
verandering van rassen, en die van Cassandrus van 136.000 jaar bracht een volledige verandering teweeg in planetaire
invloeden en hun relatie met mensen en goden
Cyclopen
Reuzen met een rond oog. Homerus lokaliseert ze in Sicilië als een onbeschaafd ras van reuzen met een groot oog in het midden, die mensen verslinden en niets geven om Zeus. Hun leider was Polyphemus. Voor Hesiodus zijn zij drie zonen van hemel en aarde, genaamd Arges, Brontes en Steropes, giganten van respectievelijk vuur, donder en bliksem. Later worden ze gezien als de helpers van Hephaestus in zijn werkplaats onder de vulkaan en hun aantal was niet langer beperkt tot drie.
De geschiedenis van de
evolutie van de mens is door een aanwas van mythen vervormd aan ons doorgegeven, zodat de naam Cyclopen door vele handen
tot ons is gekomen, waardoor die naam ons nu niet meer zegt dan dat het reuzen waren die enorme muren bouwden. De
oorspronkelijke drie van Hesiodus waren de laatste drie onderrassen van de Lemuriërs, het ene oog was het oog van
wijsheid, de andere ogen waren nog niet
De legende van de Cyclopen met het derde oog kan ook worden teruggevonden in het oude Ierland. De Jubainville laat de
parallellen van de drie Cyclopen van Hesiodus zien in de drie beroemde Ierse smeden, Goibniu (Gavida) en zijn broers.
Goibniu versloeg de slechte Fomorian Balor — ook een Cycloop met een oog in het midden van zijn voorhoofd — om de
overwinning te schenken aan de Tuatha Dé Danann (goden van dag en leven) (
Cyclopische
Gebruikt door de Grieken
voor bepaalde bouwwerken die zijn opgetrokken
De leeuwenpoort op het schiereiland Peloponnesos. Klik op afbeelding voor een grotere
weergave. Foto: www.greece-is.com uit kolossale stenen zonder specie en die onder andere kunnen worden aangetroffen
in Tiryns en Mycene en die worden toegeschreven aan de Cyclopen. Cyclopische bouwwerken kunnen ook worden gevonden op de
plateaus bij de beelden van Paaseiland, die van Lemurische oorsprong zijn, en er zijn ook de enorme muren van Tiahuanaco
in Peru te bewonderen naast de kolossale beelden van Bamian*, Afghanistan, en op veel andere plaatsen.
*OV: Helaas niet meer, de taliban hebben ze opgeblazen.
Cymry
(Welsh) Het volk van Wales.
Er zijn veel etymologische betekenissen van dit woord voorgesteld. Maar
die tegenwoordig algemeen wordt geaccepteerd geeft aan Cymry de betekenis ‘volk van kameraden’ [van oud Welsh
Cynocephalus
[van Latijn
De cynocephalus is een aap (
Amemet, de verslinder van mensenharten. Klik op afbeelding voor
een grotere weergave. In de scène van het Oordeel in
Er
was een opmerkelijk verschil tussen de goden met een apenhoofd en de ‘Cynocephalus’
De
aap met de hondenkop symboliseerde beurtelings de zon en de maan, hoewel de Cynocephalus
Cythraul
(Welsh) Het beginsel van het kwaad, later vermenselijkt als de duivel.
Cytoblastema
Een in onbruik geraakt woord uit de biologie voor het vormende materiaal waaruit, zo dacht men, cellen tevoorschijn zouden komen.